مروری اجمالی بر مبانی نظری و تاریخچه صنعت لیزینگ در دنیا

چکیده:

بخش عمده ای از رشد و توسعه اقتصاد جوامع و صنایع مولد مدیون ظهور ابزارهای نوین مالی می باشد که با ابداع شیوه های جدید برای تامین منابع مورد نیاز، توانسته در دهه های اخیر نقش مهمی را در این حوزه ایفا نماید . با بررسی مطالعات موجود می توان حضور پررنگ صنعت لیزینگ را در این روند مشاهده نمود . در این پژوهش با بررسی تاریخچه صنعت لیزینگ ، علت ضرورت پیدایش آن و عملکرد این صنعت در کشورهای مختلف می توان به این حقیقت پی برد که استفاده صحیح از ابزارهای موجود در این صنعت ، می تواند باعث رشد و توسعه اقتصاد جوامع گردد . در واقع رابطه بین توسعه و رشد صنعت لیزینگ و اقتصاد جوامع یک رابطه دوسویه می باشد و استفاده از لیزینگ عملیاتی به عنوان کارآمدترین شیوه می تواند به این روند سرعت بخشد . هر چه اقتصاد جامعه توسعه یافته تر باشد ضریب نفوذ این صنعت می تواند بیشر باشد . براساس گزارش جهانی عملکرد 50 کشور برتر این صنعت در جهان در سال 2022 به طور میانگین تقریبا 20 درصد سرمایه گذاریهای جهان توسط این صنعت تامین مالی گردیده است و می توان گفت یکی از مولفه های مهم که کشورهای در حال توسعه برای رونق و شکوفائی اقتصادی خود می تواند به آن بپردازند همین مسئله می باشد.

مقدمه :
با توجه به آمار و ارقام منتشره می توان به توفیق صنعت لیزینگ در دنیا باالخص در جوامع توسعه یافته در انجام رسالت خود که همان کمک به رشد و توسعه اقتصادی با تامین منابع مالی مورد نیاز برای جوامع می باشد، پی برد. مهمترین دلیل موفقیت صنعت لیزینگ در کشورهای توسعه یافته این است که آنها برای مشخص نمودن مسیر فعالیت این صنعت ابتدا به درک چرایی ایجاد آن پرداخته اند و درک فلسفه وجودی این صنعت توانسته آنها را به جایگاهی برساند که در توسعه جوامع موثر باشند .
همانطور که در ادامه به آن اشاره خواهد شد ، ظهور صنعت لیزینگ به زمان انقلاب صنعتی و جنگ جهانی دوم بر می گردد. بعد از انقالب صنعتی و جنگ جهانی دوم، اقتصاد جوامع با مشکل انباشت تولیدات مواجه شدند در واقع سرمایه گذاری های زیادی در بخش های مختلف انجام شده بود و تولیدات انبوهی به وجود آمده بود که به دلیل پایین بودن قدرت خرید افراد، تقاضایی مابه ازای آن وجود نداشت و این مسئله باعث ایجاد رکود در اقتصاد جوامع گردید . از آنجایی که در آن زمان صنعت بانکداری وجود داشت ولی قادر به حل این مشکل نبود، نیاز به ایجاد یک فضای جدید برای بهبود شرایط ضروری به نظر می رسید . در واقع این مشکل صرفا با پرداخت تسهیالت مرتفع نشد و بانک ها نتوانستند به تنهایی در این مسیر توفیق قابل مالحظه ای یابند. مسئله ای که باعث پایه گذاری صنعت لیزینگ گردید وجود نیاز به
باالبردن توان استفاده از ابزارآالت ، ماشین آالت و … بود .صرف باال بردن توان خرید که توسط صنعت بانکداری انجام میشد نمی توانست به تنهایی این معضل را حل نماید لذا به ساز و کاری نیاز بود که عالوه بر باال بردن قدرت خرید ، توان استفاده را نیز باال ببرد . باال بردن توان استفاده به این مفهوم است که متقاضی بتواند بدون خرید کاال و خدمات برای مدتی از آنها استفاده نماید.
وجه تمایز صنعت لیزینگ با بانکداری در این مسئله است که لیزینگ ها می توانند هم قدرت خرید و هم قدرت استفاده را باال ببرند اما بانک ها صرفا قدرت خرید را افزایش می دهند . با استفاده از همین تکنیک بخشی از صنایع و به ویژه صنایع کوچک و متوسط در آن دوران از ورشکستگی نجات یافتند و توانستند موجودی کاالهای تولید و انباشت شده خود را به دست مصرف کنندگان برسانند و به مرور با اجاره بها ماهانه یا همان اقساط تسهیالت ، هزینه های خود را تامین نمایند و چرخه کار خود را به گردش درآورند و به تولید کاالهای جدید مورد نیاز جامعه بپردازند .لیزینگ یعنی بهره برداری از منفعت کاالی سرمایه ای و مصرفی که قابلیت اجاره دارد، بسیاری به اشتباه تصور میکنند که این پدیده تنها در صنعت خودرو کاربرد دارد. در حالی که با مرور تاریخچه آن می توان به وضوح دید که از آن در توسعه و گسترش صنایع مختلف استفاده شده است و لیزینگ ،کاربردهای وسیعی در اقتصاد جوامع دارد.
واژگان کلیدی :

• لیزینگ : لیزینگ  از لحاظ اجرائی عبارتست از یک رشته فعالیت اعتباری کاملا تخصصی مبتنی بر روش اجاره که در آن قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور بهره برداری از عین یا منفعت کالای سرمایه ای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد می شود [1].
• لیزینگ مالی [1] : به معامله ای اطلاق می شود که در آن موجر،تنها منابع مالی را تامین می کند، به همین دلیل به آن لیزینگ مالی گفته می شود و هدف مستاجر که خرید تجهیزات با قیمت اسمی است در پایان قرارداد اجاره ، تامین می شود[7] .
• لیزینگ عملیاتی [2] : نوعی از قرارداد لیزینگ است که براساس آن قرارداد با مستاجر (متقاضی) صرفاً به قصد بهره برداری و برخورداری از حق انتفاع کالا (مورد اجاره ) منعقد می شودو در پایان مدت قرارداد مورد اجاره عیناً به موجر مسترد میشود.
• در این نوع لیزینگ معمولاً صد در صد بهای مورد اجاره توسط موجر تامین می‌شود.[1].

مبانی نظری لیزینگ عملیاتی :

چارچوب لیزینگ در دنیا از لیزینگ مالی ساده شروع شد و پس از طی کردن مسیر رشد و تکامل به نقطه کمال خود که همان لیزینگ عملیاتی بود،رسید.

در واقع شیوه لیزینگ عملیاتی همان شیوه بلوغ یافته و پیشرفته صنعت لیزینگ بوده که در حوزه های مختلف توسعه یافته است.

“لیزینگ عملیاتی،یکی از روش های عملیات لیزینگ بوده که در آن،مستأجر صرفاً به بهره برداری و برخورداری از حق انتفاع کالای مورد اجاره می پردازدو در پایان مدت قرارداد، مورد اجاره عیناً به شرکت لیزینگ بر می گردد.

مدت زمان لیزینگ در این نوع قرارداد غالبا کوتاه تر از عمر مفید محصول بوده و این امکان وجود دارد که مورد اجاره یک بار و یا بیشتر به اجاره کنندگان متفاوت اجاره داده شود.

درپایان مدت قرارداد، مستاجر می تواند تجهیزات را به لیزینگ بازگرداند، قرارداد را تجدید و یا از تجهیزاتی جدید استفاده کند.”[8] .

این مسئله این امکان را ایجاد می کند که مستاجر بتواند بدون دغدغه ذهنی از تجهیزات به روز بهره مند شود و با شیوه های کارآمد تر به ادامه فعالیت خود بپردازد.

“لیزینگ عملیاتی برای تامین مالی تجهیزات واجد تغییرات تکنولوژیکی سریع،خودروهای تجاری با عمر مفید کوتاه، تجهیزات کارخانه ای، ماشین آلات معادن و یا وسایل حمل و نقل هوایی به طور گسترده به کار گرفته می شود”[8].

آن چیزی که دریافت تسهیلات لیزینگی در قالب لیزینگ عملیاتی را در جوامع توسعه یافته جذاب کرده مزیت های جانبی آن است.

“یکی از محرک هایی که سبب افزایش حجم عملیات لیزینگ می شود، مالیات است.

این مورد به خصوص در ایالات متحده آمریکا نقش موثری در افزایش ضریب نفوذ لیزینگ[3] دارد.

هزینه اجاره به لحاظ مالیاتی، هزینه قابل قبولی بوده و شرکت ها می توانند در قالب قراردادهای لیزینگ، در سال های اولیه بهره برداری، هزینه های بیشتری نسبت به حالت خرید دارایی و استهلاک آن در حساب ها منظور کنند و از صرفه جویی مالیاتی برخوردار شوند”[9].

این مسئله شرکتهای نو پا را ترغیب می کند تا در سال های اول فعالیت خود برای استفاده از صرفه جویی مالیاتی به جای خرید تجهیزات مورد نیاز خود،آنها را در قالب لیزینگ عملیاتی تهیه کنند.

دلیل دیگر جذابیت لیزینگ نسبت به خرید دارایی این است که عمدتاً تعهدات قرارداد اجاره در دفاتر مستاجر ثبت نمی شود، بنابراین تامین مالی خارج از ترازنامه محسوب می شود و از این طریق ظرفیت استقراض مستاجر افزایش می یابد[9].

درکنار تمام مزیت هایی که هر دو طرف قرارداد در لیزینگ عملیاتی از آن منتفع می شوند، بکارگیری این ابزار ریسک ها و تهدیداتی نیز برای شرکت های لیزینگ در پی دارد.

از آنجاییکه مورد اجاره در مالکیت شرکت لیزینگ بوده بنابراین “در لیزینگ عملیاتی برخلاف لیزینگ مالی انجام عملیات و حل موضوعات مربوط به تعمیر و نگهداری و پشتیبانی کالای مورد اجاره به عهده موجر است.

بنابراین هر گونه نارسایی در این زمینه می تواند منجر به پیامدهای جدی و ناخواسته مالی تا حد عدم امکان ادامه کار برای موجر شود “[8] و علاوه بر آن شهرت وی را متاثر سازد.

همچنین تنوع بخشی در پورتفوی ارائه تسهیلات شرکت های لیزینگ را می توان به عنوان یکی از مزایای بکارگیری لیزینگ عملیاتی دانست که می تواند به حل مشکلات فروش درصنایع تولید کالاهای بادوام غیر از خودرو نیز کمک کند.

رشد و توسعه صنعت لیزینگ در دنیا تا جایی است که این روزها کمتر کسی به دنبال مالکیت حتی محل سکونت و ماشین شخصی خود بوده و ترجیح افراد بر آن است که سرمایه خود را به جای خرید ملک ، خودرو و یا دارایی های دیگر ، در بازارهایی مثل بورس سرمایه گذاری کنند تا علاوه بر اینکه برای خودشان ، درآمد ایجاد کنند، باعث رشد و شکوفایی اقتصاد جامعه نیز شوند.

در واقع مسئله مالکیت ، نگهداری و رشد و توسعه آنها از افراد جامعه به صاحبان بنگاه های مالی ( لیزینگ ها ) انتقال یافته و مالکیت بخش عمده ای از دارایی ها مربوط به موسسات و بنگاه های مالی است.

این مسئله از سویی توانسته باعث آسودگی خاطر صاحبان بنگاه های مالی شود، زیرا به دلیل مالکیت این دارایی ها ، دغدغه معوق شدن اقساط را نداشته باشند و از سوی دیگر عامه افراد جامعه می توانند به سادگی از خانه و ماشین و تجهیزات مورد نیاز برای توسعه کسب و کارشان بهره مند شوند.

همچنین شرکت های تولیدکننده می توانند بدون دغدغه فروش، تکنولوژی محصولات خود را ارتقا دهند و محصولات نسل جدید خود را به بازار ارائه کنند و اقشار مختلفی که دسترسی به تکنولوژی های به روز برایشان حیاتی بوده مثل پزشکان و دندان پزشکان می توانند هر چند سال یک بار دستگاه ها و ابزار مورد نیاز خود را به روز کنند که این می تواند سبب توسعه کسب و کارها شود.

تاریخچه صنعت لیزینگ در دنیا :

پیدایش سابقه اجاره داری به قرنها پیش بر می‌گردد، در واقع اجاره داری در مورد هر نوع دارایی ای که قابلیت تصرف و خریداری داشته باشد، قابل اجرا است.

این دارایی ها می‌توانند شامل زمین ،ساختمان و مستغلات،رایانه ها ،ماشین آلات و تجهیزات کارخانه ای و تولیدی ،نرم افزار ها،خودرو ، لوازم خانگی ، لوازم دیجیتال ، ادوات کشاورزی و هر نوع اموال منقول و غیر منقول دیگر باشد که بتوان منافع آنها را به دیگری واگذار کرد.

لیزینگ به مفهوم قدیمی خود دارای تاریخ و سابقه ای کهن و چند هزار ساله است.

برمبنای آنچه که از متون باستانی بر آمده، این پدیده برای اولین بار در کشاورزی توسط سومری ها مورد استفاده قرار گرفت.

اقوام ایلامی و سومری در حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح به نوعی به اجاره داری ساده زمین، گاو ، آب و تجهیزات کشاورزی می پرداخته اند.

” تقسیم بندی دوگانه لیزینگ به لیزینگ مالی و لیزینگ عملیاتی اولین بار در دوران رم باستان صورت گرفت.

درقرون وسطی اجاره داری کشتی های تجاری به عنوان یک رشته مهم درمبادلات اعتباری بین مردم مرسوم شد.

دراروپای قرون میانه ،لیزینگ زمین و مستغلات با توجه به قوانین سخت گیرانه زمین داری و محدودیت های شدید خصوصی سازی رونق چشمگیری یافت و به سرعت به ایالت متحده آمریکا منتقل شد.

دریادداشت‌های روزانه جورج واشنگتن در دهه(1840) موارد متعددی در زمینه لیزینگ کارخانجات و واگنهای راه آهن به چشم می خورد.

درهمین اوان، لیزینگ واگن‌های راه آهن در انگلستان نیز مرسوم شد و اولین شرکت ثبت شده لیزینگ در ماه مارس (1885)  با نام شرکت واگن بیرمنگهام تاسیس شد و به اجاره واگن به معدن داران ذغال و فلزات پرداخت”[3].

لیزینگ پس از بحران سال 1929 در آمریکا و به منظور مقابله با مشکلات مالی و اقتصادی حاکم برآن کشور به کار گرفته شد.

“اولین شرکت لیزینگ در سال 1952 درشهر سانفرانسیسکو تاسیس شد که درحال حاضربا نام شرکت بین المللی لیزینگ ایالات متحده فعالیت می کند.

تاسیس این شرکت را می توان نقطه آغاز تشکیل موسسات مستقل لیزینگ (مستقل از بانک ها و موسسات مالی) در آمریکا به حساب آورد.

به هرحال رسوخ و رونق لیزینگ در اقتصاد ایالت متحده در شروع دهه 1950 که با رونق اقتصادی این کشور در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم مقارن شد، باید سرآغاز تحولات همه جانبه و فراگیر این صنعت به حساب آورد.

به همین ترتیب لیزینگ از اوایل دهه 1960 در سراسر اروپای غربی گسترش یافت و مقارن با همین سال ها به ژاپن نیز رسید.

خوشبختانه رونق و پویایی لیزینگ خیلی زود از محدوده جهان توسعه یافته فراتر رفت و به آفریقا ،آمریکای لاتین و آسیا اشاعه یافت.

اولین شرکت لیزینگ در آفریقا در سال (1965) در زیمباوه تاسیس شد و نخستین لیزینگ آسیا در هندوستان در سال (1973) متولد شد و دراین کشور پهناور به آنچنان شکوفایی رسید که در پایان سال (1984) تعداد این شرکت ها به بیش از 700 شرکت بالغ شد”[4].

“شرکت مالی بین المللی[4] (IFC) وابسته به بانک جهانی که با هدف تشویق سرمایه گذاری و رونق اقتصادی در کشورهای جهان سوم تاسیس شد، به سهم خود کوشش های ذیقیمتی برای توسعه لیزینگ در کشورهای درحال توسعه به عمل آورد.

کره جنوبی اولین کشوری بودکه IFC به مشارکت در صنعت لیزینگ آن کشور پرداخت و شرکت توسعه لیزینگ کره جنوبی را در سال 1977 با حمایت‌های عملیاتی و دانش فنی شرکت ژاپنی لیزینگ شرق[5] بنیان نهاد.

متعاقب این اقدام، صنعت لیزینگ در کشورهای درحال رشد آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا با بهره گیری از حمایت های مالی و مشورتی (IFC) به سرعت گسترش یافت” [5].

“همچنین موسسه(IFLA)[6] در سال 1965 با هدف ترویج فرهنگ لیزینگ و توسعه آن به عنوان یکی ازمطلوب­ترین روش­های تأمین مالی و فراهم کردن بستر مناسبی برای تحقیق پیرامون این موضوع، تبادل اطلاعات، تجربیات، دانش و ایده­های شرکت­های لیزینگ تأسیس شد.

درصورت احراز شرایط از هر کشور تنها یک عضو می تواند به عضویت این موسسه پذیرفته شود”[6].

در حال حاضر 15 شرکت از کشورهای مختلف در این موسسه عضو هستند که شرکت لیزینگ صنعت و معدن از تیر ماه سال 1385 پس از حضور در یکی از اجلاس های IFLA و معرفی شرکت متبوع و شرح شرایط اقتصادی کشور و صنعت لیزینگ ایران به عضویت موسسه مذکور پذیرفته شد.

اگر سال 1950 را سرآغاز تحولات این صنعت به شکل نوین در دنیا بدانیم می توانیم بگوییم که سابقه فعالیت این صنعت در دنیا بالغ بر 70 سال  است.

صنعت لیزینگ در این مدت توانسته همگام با سایر صنایع و بالاخص با رشد و توسعه تکنولوژی متحول و از یک ابزار مالی ساده ( لیزینگ مالی ) به ابزاری کاربردی ( لیزینگ عملیاتی ) بدل شود.

درواقع این شیوه اعتباری زمینه های لازم را برای تلفیق دستاوردهای مالی شرکت های لیزینگ با مهارت های عملیاتی آنها جهت افزایش بازدهی این صنعت فراهم آورده است.

با ظهور لیزینگ عملیاتی ، ماهیت فعالیت این صنعت به سمت اجاره داری سوق داده شد که در اقتصادهای توسعه یافته و به دور از تورم می تواند در رشد اقتصادی جامعه و افزایش رفاه افراد بسیار موثر باشد.

درچنین شرایطی افراد بدون داشتن دغدغه مالکیت دارایی های چون ملک، خودرو و یا حتی تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز برای توسعه کسب و کارهای خود ، سرمایه شان را برای افزایش تولید در صنایع مولد سرمایه گذاری می کنند وعلاوه بر اینکه در رونق اقتصاد جامعه خود سهیم می شوند ، درآمدی نیز از محل این سرمایه گذاری ها کسب می کنند که در بازارهای موازی امکان پذیر نیست.

از جمله دیگر مزیت های لیزینگ عملیاتی امکان دسترسی سریع صاحبان صنایع به تجهیزات با تکنولوژی روزآمد، بدون نگرانی بابت چگونگی خرید آنها است.

بررسی عملکرد صنعت لیزینگ در 50 کشور برتر جهان [7] :

براساس آمار و اطلاعات منتشره در گزارش های لیزینگ جهانی بر روی سایت www.solifi.com در سال های 2022 تا 2024 که منعکس کننده عملکرد 50 کشور برتر در این صنعت در سال های 2022  تا 2024 است و در جدول شماره (1) قابل ملاحظه بوده، مجموع حجم عملکرد صنعت در سه سال اخیر با 9.8 درصد رشد از 1338 میلیارد دلار به 1470 میلیارد دلار رسیده که در ادامه به مهمترین دلایل موثر بر حجم عملکرد صنعت لیزینگ در این سال ها می پردازیم. 

The Global Leasing Report is prepared by Solifi (www.solifi.com)*

همانطور که در جدول شماره (2) قابل مشاهده است سهم بازار مناطق آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی در3 سال گذشته افزایش و سهم بازار آسیا، اروپا ، استرالیا و نیوزلند کاهش داشته و سهم بازار آفریقا بدون تغییر مانده است.

البته این تغییرات چندان محسوس نیست.

اگر بررسی های خود را به 3 منطقه ای که دارای سهم بازار بیشتری هستند یعنی آمریکای شمالی ،اروپا و آسیا  اختصاص دهیم، بیشترین میزان رشد در حجم عملیات 3 سال متمادی منتهی به سال 2022 مربوط به آمریکای شمالی بوده که توانسته حجم عملیات سالانه خودرا با رشد 14.8 درصدی به مبلغ 546.06 میلیارد دلار برساند.

اروپا در این مقایسه در جایگاه دوم قرار دارد که توانسته با 6.6 درصد  رشد حجم عملیات سالانه خود را به 441.73 میلیارد دلار برساند.

آسیا نیز با رشد 5.8 درصد در این سال توانسته حجم عملیات خود را به 425.44 دلار برساند.

در جدول شماره (1) حجم عملیات، میزان رشد و نفوذ بازار 50 کشور برتر( سال 2022 ) را در سه سال متمادی منتهی به 2022 ملاحظه می کنید.

شاخص ضریب نفوذ لیزینگ نشان دهنده درصدی از سرمایه گذاری کشورها  بوده که از طریق صنعت لیزینگ تامین مالی شده  است.

اگر در سه سال مورد بررسی “میانگین موزون ضریب نفوذ بازار [8]”را برای کشورهای برتر محاسبه کنیم ، این شاخص از 16.1 در سال 2020 به 19.6 در سال 2022 رسیده  و ضریب نفوذ بیش از 50 درصد کشورهای برتر این صنعت در 3 سال اخیر افزایش یافته است.

همانطور که در جدول شماره (1) قابل مشاهده است ، ضریب نفوذ بازار 10 کشور برتر که عمدتا دارای اقتصادهای توسعه یافته و پیشرفته هستند در سال 2022 اکثرا بالاتر از میانگین موزون نفوذ بازار است.

در برخی از کشورها مثل بریتانیا ، کانادا و سوئد حدود 40 درصد بوده  که  این مسئله می تواند نشانگر نقش این صنعت در پیشرفت جوامع باشد.

 برای درک بهتر از بازار صنعت لیزینگ به عوامل مهم تاثیر گذار بر عملکرد 3 کشور دارای رتبه های یک تا سه می پردازیم.

باید این نکته را در نظر گرفت که زمان انتشار گزارش جهانی عملکرد صنعت لیزینگ مربوط به هر سال معمولا 2 سال بعد خواهد بود.

به طور مثال در گزارش منتشره در سال 2022 به ارقام عملکرد کشورها در سال  2020 اشاره می شود و در حال حاضر ما تنها به اطلاعات عملکردی این 50 کشور تا سال 2022 دسترسی داریم.

در گزارش منتشره در سال 2019 اشاره چشمگیری شده به عدم ثبات اقتصادی و سیاسی موجود در کشورهای مختلف که توانسته بر رشد اقتصادی و متعاقباً رشد این صنعت اثرگذار باشد.

به طور مثال موضوع عدم قطعیت پیرامون مذاکرات در خصوص تجارت آزاد بین آمریکا، کانادا و مکزیک و در واقع کاهش اطمینان به محیط اقتصادی جهان توانسته در سال 2018 باعث کاهش رشد اقتصادی و همچنین کاهش رشد عملیات صنعت لیزینگ در این کشورها شود.

همچنین وجود تنش های تجاری آمریکا با چین، عدم ثبات بازار سهام و کاهش اشتغال زایی توانسته بر رشد اقتصادی آمریکا در سال 2019 اثر بگذارد و رشد اقتصادی آمریکا را کاهش دهد.

این  امر بیانگر آن است که عدم قطعیت های سیاسی می توانند بر رشد اقتصادی کشورها و عملیات صنعت لیزینگ آنها اثر گذار باشد.

چین که از جمله مهم ترین کشورهای آسیایی در صنعت لیزینگ بوده نیز از این مناقشات مصون نمانده و این مسئله همزمان با افزایش محدودیت های نظارتی حاکم بر صنعت لیزینگ در سال 2018 باعث شده رشد عملکرد این صنعت در چین روندی نزولی پیدا کند.

البته باتوجه به این موضوع که صنعت لیزینگ در چین مورد استقبال تولید کنندگان اتومبیل به عنوان ابزار کمک فروش قرار گرفته می توان انتظار داشت که در آینده این بازار رشد  کند.

درسال های 2019 و 2020 اقتصاد جهانی در تمام مناطق متاثر از همه گیری کرونا بوده و حجم سرمایه گذاری ها کاهش یافته است.

سال 2020 به دلیل همه گیری ویروس کرونا یکی از پر تلاطم ترین سال ها برای اقتصاد های جهانی بوده و در واقع این پاندمی برای اقتصاد جهان مشکلات متعددی ایجاد کرده است.

بنابراین بازارهای تامین مالی و اجاره لیزینگ نیز از نوسانات سال 2020 در امان نبوده و پیامدهای اقتصادی حاصل از همه گیری تا سال 2021 ادامه داشته است.

درحالیکه بقیه کشورهای جهان در سال 2020 با عواقب و پیامدهای ناشی از ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کردند اقتصاد چین توانست از مهار زود هنگام این ویروس بهره ببرد و به ثبات و حتی رشد اقتصادی برسد.

دراین سال در اقتصاد چین  سرمایه گذاری در پروژه های زیرساخت حمل و نقل و همچنین صنعتی با حمایت دولت رشد یافت اما بازار لیزینگ همچنان متاثر از محدودیت های نظارتی شدید نتوانسته رشد کند.

اقتصاد بریتانیا نیز در سال 2020 متاثر از پاندمی کرونا با افت مواجه شده و همین موضوع سبب کاهش رشد حجم عملیات این صنعت در آن سال شد.

در سال 2021 حجم عملیات صنعت لیزینگ در بریتانیا براثر افزایش تقاضا در حوزه وسایل نقلیه تجاری و همچنین تجهیزات تجاری و ماشین آلات کارخانه ای افزایش یافته است.

هر چند که در گزارش جهانی صنعت لیزینگ در سال 2023 به این مسئله اشاره دارد که تورم مداوم، بحران هزینه زندگی، مختل شدن زنجیره تامین، تشدید سیاست های پولی، جنگ روسیه و اوکراین و ادامه تاثیرات همه گیری کرونا ، کاهش صادرات انرژی روسیه و کمبود انرژی در نتیجه افزایش قیمت آن و همچنین افزایش قیمت مواد غذایی همچنان چشم انداز آینده و اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار داده است.

درگزارش منتشره در سال 2024، پیش بینی شده اقتصاد جهان به تدریج از آثار منفی حاصل از همه گیری ویروس کرونا ، جنگ روسیه و اوکراین رهایی یابد، اما افزایش قیمت نفت بتواند باعث ادامه یافتن بحران خاورمیانه شود، سطح فعالیت های اقتصادی در سال 2023 به ویژه در بازارهای نو ظهور و اقتصادهای درحال توسعه به حجم فعالیت قبل از همه گیری کرونا نرسیده است.

همچنین طبق گزارش صندوق بین المللی پول[9] ، افزایش هزینه های زندگی، پس اندازهای مازاد، تحولات نامطلوب در نرخ انرژی می تواند تورم را در اقتصاد های جهانی افزایش دهد و کنترل آن همت بانک های مرکزی کشورها را می طلبد.

عملکرد صنعت لیزینگ در سال 2022 [10] :

بر اساس چهل و پنجمین گزارش لیزینگ جهانی[11] حجم عملیات این صنعت در دهه گذشته در حدود 70 درصد رشد داشته است.

با بررسی عملیات 50 کشور برتر در این صنعت حجم عملیات صنعت لیزینگ در سال 2022 با رشدی 0.5 درصدی نسبت به سال قبل به 1470 میلیارد دلار رسیده است.

همانطور که در جدول (3) ملاحظه می شود ، سه منطقه آمریکای شمالی، اروپا و آسیا 96 درصد از حجم لیزینگ جهان را به خود اختصاص داده اند.

حجم عملیات آمریکای شمالی در سال مورد بررسی در حدود 7 درصد افزایش یافته  درحالیکه حجم عملیات اروپا 1.1 درصد و حجم عملیات در آسیا 5 درصد کاهش یافته است.

همچنین در بررسی سایر مناطق می توان مشاهده کرد که حجم عملیات آمریکای جنوبی 5 درصد و حجم عملیات استرالیا/نیوزیلند ۰.۸ درصد کاهش یافته است.

در این میان حجم عملیات آفریقا تقریبا بدون تغییر همانند سال گذشته باقی مانده است.

منطقه آمریکای شمالی که از ایالات متحده آمریکا، کانادا و مکزیک تشکیل شده در سال 2022 توانسته موقعیت خود را به عنوان بزرگترین بازار لیزینگ جهان حفظ کند و با حجم عملیات 546.1 میلیارد دلاری 37 درصد از کل عملیات بازار جهانی صنعت را به خود تخصیص دهد.

( حجم عملیات ایالت متحده امریکا نسبت به سال قبل 6.3 درصد ، کانادا 7.2 درصد و مکزیک 86 درصد ( به ارز محلی ) افزایش یافته است.)

حجم عملیات اروپا در سال 2022 با کاهش 1.1 درصدی ( به دلار آمریکا ) به 441.7 میلیارد دلار رسیده و توانسته 30 درصد از حجم کل عملیات صنعت در جهان را به خود اختصاص دهد و در دومین جایگاه جهانی قرار گیرد .

اسم پنج کشور پیشرو اروپایی (بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا و سوئد) در لیست 10 کشور برتر جهان در این صنعت قرار دارد و 67 درصد از کل حجم عملیات اروپا را به خود اختصاص داده اند.

بریتانیا و آلمان توانسته اند در سومین و چهارمین جایگاه جهانی لیزینگ قرار گیرند و 40 درصد از بازار اروپا و 12 درصد از بازار جهانی را در سال 2022 به خود اختصاص دهند.

همچنین حجم عملیات بریتانیا با رشد 9.5 درصدی ( به ارز محلی ) در سال 2022 به 96.9 میلیارد دلار رسیده و توانسته پس از ایالات متحده و چین در جایگاه سوم رتبه بندی جهانی قرار گیرد.

دومین بازار بزرگ لیزینگ اروپا به آلمان اختصاص دارد که حجم عملیات آن در سال 2022 با رشد 1.64 درصدی به 78.9 میلیارد دلار رسیده  و در رتبه چهارم جهانی و فرانسه با 4.8 درصد رشد و حجم عملیات 62.4 میلیارد دلاری در رتبه ششم رتبه بندی جهانی قرار دارند .

درسال 2022 حجم عملیات درآسیا با 5 درصد کاهش به 425 میلیارد دلار آمریکا رسیده که آسیا 28.94 درصد از بازار جهانی را در اختیار دارد.

حجم عملیات چین در سال 2022 با رشد 1.4 درصدی نسبت به سال 2021 به 318.42 میلیارد دلار رسیده و در دومین جایگاه در رتبه بندی جهانی قرار دارد.

در نهایت ژاپن که پنجمین بازار بزرگ لیزینگ در جهان است، در سال 2022 با افزایش 11.9 درصدی توانسته حجم عملیات خود را به  63.8 میلیارد دلار برساند.

استرالیا نیز با حجم عملیات 26.5 میلیارد دلاری در سال 2022 در جایگاه نهم جهانی قرار گرفته است.

استرالیا و نیوزلند سهم 2 درصدی از حجم لیزینگ جهانی را دارند.

آفریقا تنها 0.3 درصد از بازار جهانی لیزینگ را به خود اختصاص داده و سه کشور آفریقایی ( آفریقای جنوبی، مراکش و نیجریه ) در بین 50 کشور برتر قرار دارند.

این منطقه در سال 2022 دارای عملیاتی به حجم 4.9 میلیارد دلار بوده است.

به طور کلی، حجم عملیات منطقه آمریکای جنوبی 25.3 میلیارد دلار بوده  که نسبت به سال گذشته 5 درصد کاهش یافته ، آمریکای جنوبی 1.7 درصد از کل حجم بازار جهانی را به خود اختصاص داده است.

همانطور که در مباحث قبل اشاره شد، برای پی بردن به اهمیت صنعت لیزینگ می توان از “شاخص ضریب نفوذ لیزینگ” استفاده نمود.

این شاخص نشان دهنده درصدی از سرمایه گذاری کشورها بوده که از طریق صنعت لیزینگ تامین مالی شده است.

( قابل ذکر است سرمایه گذاری ها در حوزه املاک و مستغلات از این محاسبات خارج می شود )

با مطالعه اقتصاد جوامع توسعه یافته می توان به این مهم پی برد که یکی از حیاتی ترین عناصر موثر بر رشد این جوامع، وجود شیوه های کارآمد تامین منابع مالی بوده که ابداع روش های مبتنی بر تکنولوژی روز می تواند تاثیر صنعت تامین مالی را افزایش دهد.

صنعت لیزینگ همانند اقتصاد به شدت در مقابل مسائل و مشکلات منطقه ای و سیاسی . آسیب پذیر بوده و هر چه اقتصاد یک کشور توسعه یافته تر و در مواجهه با مشکلات انعطاف پذیر تر باشد صنعت لیزینگ آن کشور نیز در مقابل مشکلات مصون می ماند و می تواند به ایفای نقش خود در توسعه صنایع مختلف بپردازد.

صنعت لیزینگ پس از طی کردن سیر تکامل خود توانسته با بکارگیری ابزار لیزینگ عملیاتی نقش پررنگی در رشد صنایع مولد ایفا کند.

ضریب نفوذ صنعت لیزینگ در برخی کشورها حتی بالغ بر 40 درصد بوده که این امر می تواند به حضور پررنگ این صنعت در شکوفایی اقتصاد جوامع اشاره داشته باشد.

در سال 2022 بیشترین حجم فعالیت صنعت مربوط به ایالت متحده امریکا بوده که توانسته تامین مالی 22 درصد از سرمایه گذاری های خود را در سال 2022 با صنعت لیزینگ پوشش دهد.

ساز و کار صنعت لیزینگ در ایالت متحده آمریکا و کشورهای توسعه یافته غالبا لیزینگ عملیاتی است.

لیزینگ عملیاتی یکی از ابزارهای صنعت لیزینگ بوده که  نقش بسیار قابل ملاحظه ای در توسعه این صنعت و تامین مالی صنایع کوچک و متوسط در کشور های توسعه یافته ایفا کرده و در واقع مهمترین روش مورد استفاده شرکت های لیزینگ در سایر کشورها، لیزینگ عملیاتی است.

نائب رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت لیزینگ صنعت و معدن

منابع و مآخذ:

1. https://www.iranlease.co/.
2. David Hamilton, CEO, Solifi, Solifi Golobal Leasing Report
3. https://www.leasing-bmi.com/
4. https://aoilc.ir/
5. https://www.icleasing.ir/
6. https://www.ifla.com/
7. سودیر آممبال . 2006 . آموزش لیزینگ . ترجمه لیزینگ صنعت و معدن . چاپ اول . چاپ آلیک
8. حاجی محمدی ، میثم . 1400 . با لیزینگ عملیاتی بیشتر آشنا شوید
9. رحمانی ، علی ، 1403 ، مجله وبگردی ، مقایسه تطبیقی صنعت لیزینگ در ایران و جهان