كاربرد TRIZ در مديريت و كسب و كار
محمد غياثی فرد – كارشناس تحقيق و توسعه ليزينگ صنعت و معدن
مقدمه
نوآوری نظام یافته (TRIZ) یکی از تکنیک های حل ابداعی مسئله است که توسط گنریش آلتشولر روسی با هدف بهبود و سرعت بخشی به کار نوآوران پایه گذاری شده است. یکی از ابزارهای نوآوری نظام یافته چهل اصل ابداعی آن است که از تجزیه وتحلیل هزاران سند ثبت اختراع توسط آلتشولر به دست آمده است. متدولوژي TRIZ با گردآوري كارآترين تجربيات حاصل از اختراعات و حل مسائل پيچيده ي طراحي و مهندسي، امكان شناسايي هم زمان كاركرد هاي مفيد و زيان بار و مولفه هاي فيزيكي يك محصول/خدمت و ارائه بهبود يافته ترين كاركرد جايگزين براي آن را، داراست.
TRIZ و كاربرد آن
آلتشولر عقیده داشت که هر گاه دانش بیشتری در اختیار داشته باشید، پتانسیل خلاقیت شما افزایش می یابد. استفاده از اصول اساسی آلتشولر دانش مورد نیاز برای طراحی را افزایش می دهد . آلتشولر این اطلاعات در قالب 40 اصل که برای حل تناقض فنی بین 39 پارامتر مهندسی به کار می روند خلاصه کرد.او با ارائه نظریه ي (TRIZ) معتقد است که برای این که نوآوری ایجاد یا پرورش یابد، لازم است که اصول، قواعد و تکنیک هایی رعایت گردد .لذا افراد با مجهز شدن به این قواعد و فنون می آموزند که چگونه می توان دست به نوآوری زد، فرایند نوآوری را پیش بینی کرد و در مسیر آن گام برداشت. از نظر «آلتشولر» اگر افراد این اصول و قواعد را که در همه نوآوری ها وجود دارد رعایت کنند، می توانند به یک نوآور تبدیل شوند و موجبات رشد و پروش نوآوری را فراهم بیاورند. پنج اصل از مهمترين اصول چهل گانه «تریز» شامل 1- حرکت در جهت رفع تضادهای موجود 2- تلاش در جهت ایده آل ها، کاهش ویژگی های منفی و افزایش مثبت ها 3- تلاش در جهت فهم و دستیابی به کارکردهای اساسی مورد نیاز، نه صرفا راه حل ها 4- تلاش در جهت استفاده بهینه از منابع در دسترس و 5- نگاه به مساله از تمامی زوایای ممکن است.
پس از گسترش TRIZ با پژوهش های صورت گرفته مشخص شد که فراگیری TRIZ بر شبکه های عصبی مغز نیز تأثیر گذاشته و این امکان را برای افراد ایجاد می کند تا خلاق تر شده و زوایای مختلف مسئله را در نظر بگیرند. با استفاده از این دانش شیوه های نظام مند تفکر، جایگزین شیوه های آشفته قدیمی می شود.
هر چند كه عمده كاربرد TRIZ در شركت ها و مؤسسات توليدي و صنعتي كه يك محصول فيزيكي و مشخص ارائه ميكنند؛ است ولي امروزه TRIZ برای حل مسائلی در حوزه دانش، تجارت و مدیریت و دیگر زمینه ها نيز به کار گرفته ميشود و تحقيقات بسيار زيادي در زمينه بكارگيري اين تكنيك در بخش هاي مديريت كيفيت، مديريت استراتژيك منابع انساني، بنگاه هاي متوسط و كوچك و ادغام تكنولوژيك اين تكنيك با ديگر روش هاي نوين(مهندسي ارزش،گيم تئوري و …) در خلق نوآوري انجام شده است.
بستر های ايجاد نوآوری و مدیریت کیفیت
در مقایسه با روش های شناخته شده از کنترل کیفیت و توسعه محصول مانند QFD، FMEA، DFMA، تاگوچی و بسیاری دیگر؛TRIZ به عنوان یک فن آوری نوآورانه پیچیده و متشکل از روش ها و ابزار های مختلف، امتیاز بيشتري كسب کرده است. كه برای ایجاد یک بستر داخلی قابل ارتقا برای نوآوری و مدیریت کیفیت در شرکت کمک می کند. باتوجه به رقابت جهانی در حال رشد پویا ، اجرای سریع TRIZ نه تنها ممکن است موجب تقویت و تحکیم یک شرکت شود، بلكه ممکن است موجب صرفه جويي در هزينه و زمان نيز شود. TRIZ تنها ابزار تقویت نوآوری و ایجاد بهبود های شگرف در طراحی است این ابزار قدرتمند نیاز به سازش و ایجاد تعادل ناشی از تضاد بین مقیاس های مختلف عملکرد را از بین می برد و از شناسایی تضاد ها به عنوان موقعیت هایی برای بهبود و تصحیح فرایند طراحی استقابل می کند
TRIZ و مديريت خلاقيت
فن آوری نوآورانه TRIZ امروزه به عنوان جامع ترین دانش مبتکرانه و سیستماتیک سازماندهی شده و روش تفکر خلاق شناخته شده برای انسان محسوب می شود TRIZ. دارای مزایای زیر نسبت به روش های سنتی نوآوری مي باشد:
- افزایش مشخص دربهره وریخلاق
- شتاب سریعدرجستجو برای راه حلابتکاریو نوآورانه
- رویکرد علمی نسبت بهپیش بینیتکامل سیستم هایفناوری، محصولاتو فرآیندها
ادغام TRIZ و مدیریت نوآوری؛ شرکتها را قادر به استفاده از پتانسیل کامل TRIZ برای انجام وظایف و زمینه های کاربردي زیر ميكند:
- توسعه مفهوم محصولاتجدید، فرایندها واستراتژی هاي کسب و کار
- پیش بینیتکاملسیستم هایفن آوری،محصولاتو فرآیندها
- حل مسائلمبتکرانه وفنی
- جستجو جامعبرای راه حلو حفاظت ازتخصصشرکتبا ثبت برند و حق امتياز انحصاري در اين زمينه
- بررسیپنهانخواسته و نیازمشتری؛ تقسیم بندی مشتری محوربازار
- شناسایی، پیش بینی خرابی و عیب یابی ازمحصولات جدید وموجود
- راه حل هایپیشرفته برایایدهو مدیریت دانش
امروزه، شرکت ها مجبور به مقابله با بسیاری از موارد به طور همزمان هستند. آنها به طور مداوم مجبور به توسعه محصولات و خدمات جدید جهت تقویت موقعیت بازار خود و برنده شدن در بازارهای جدید با ایده های نو هستند. اما امروزه اين به اندازه کافی برای رضايت مشتریان كافي نیست. مشتریان می خواهند “هیجان زده” شوند. فقط شرکت هایی که مي توانند به این خواسته های بالا پاسخگو باشند قادر به نگه داشتن مشتریان خود در دراز مدت خواهند بود.
به اصطلاح “عوامل هیجان برانگيز” و ویژگی های محصول جدید را می توان با دقت و به سرعت با کمک الگوهای تکامل سیستم های فنی به عنوان مهم ترین جزءTRIZ پیش بینی کرد. روشهای متداول و مدرن تحقیقات بازار به طور موثر باTRIZ در تجزیه وتحلیل نیازهای بازار آینده ارزیابی شده است.
به عنوان یک توسعه بیشتر از روشQFD (توسعه عملکرد کیفیت) ، انتظارات واقعی اما اغلب پنهان از مشتریان می تواند تعیین و ویژگی های موثر ترین محصول تعریف شود. پس از اتمام این مرحله، ابزارهای TRIZ اكنون می توانند ، بطور قابل توجهی به پیاده سازی ویژگی های مورد نیاز براي راه حل های فنی جدید و محصول نوآورانه کمک کنند. چنین ارتباط سیستماتیک بازاریابی بكمك دانش TRIZ می تواند به یک موقعیت منحصر به فرد در بازار منجر شود.
TRIZ برای کسب و کار و مدیریت
TRIZ برای مدیران
كاربرد ابزارهاي تفکرTRIZ جهت حل مبتکرانه مسئله درمهندسی؛ جايگزين موفقیت آميز يك روش غیر سیستماتیک آزمون و خطا جهت جستجو راه حل در زندگی روزمره مهندسان و توسعه دهندگان شده است. چون اکثر تصمیم گیری های مدیریت سازمان توسط مدیران ومدیران عامل بكمك شهود و تجربه شخصی خود گرفته ميشود؛ به همین دلیل اغلب زمینه های پیچیده بسیار ساده گرفته ميشوند، متغيرها نادیده گرفته ميشوند، از محدودیتها اجتناب ميشود، ريسك بدرستي ارزيابي و تخصيص داده نميشود، دانش و پتانسیل هاي موجود برای بهترین راه حل مسئله در زمان مناسب استفاده نميشوند.
این بخشی از دلیل تقاضای رو به رشد مدیریت برای ابزار و تفکر سیستماتیک و قدرتمند است، که به پردازش اطلاعات مديران و تصمیم گیری در زمان درست کمک ميكند. فناوری نوآورانه TRIZ چنين ابزار تفکري را ارائه می دهد. دانش TRIZ و تجربه كاربرد حرفه ای TRIZ همراه با تفکر مبتنی بر TRIZ برای وظایف مدیریت؛ اين گونه کمک به شناسایی ابزارهای فناوری جهت اجرا ميكنند:
- ابزارهایTRIZ، مانند اصولنوآوری برایکسب و کارو مدیریتبخوبيِاصول جداسازیبرایحل و فصل تناقضاتو تعارضات سازمانی عمل ميكنند
- زمینهتجزیه و تحلیلبرای تجسمسیستم های بسیارپیچیده
- روش ها وچک لیست هاي شناسایی مقدماتي خرابی ، برای پیش بینیو ارزیابیريسكها
- اپراتورهايیبراي آشکار ساختنواستفاده از منابع سیستمبه عنوان پایه ایبرای تصمیم گیریموثر وصرفه جویی در هزینه
- الگوهای تکاملسیستم هایفنی برای پشتیبانی ازتفکرسیستماتیک وچند بعدی
اجزاء ساختار تفکر
اگر قرار باشد تصمیم گیری های مدیریت بر اساس روشهاي معتبري صورت بپذيرد، دانشTRIZ همراه با روش های تحلیلی آن بطور موثر می تواند مورد استفاده قرار گیرد. اساساً TRIZ در کسب و کار و مدیریت، استفاده از این پنج جزء است:
1.شناسایی و بيان تئوري تعارضات
درگیریهای غیر فنی مانند تناقضات سازمانی یا اداری و تعارض در سطوح مختلف (پرسنل، تیم، حواشي شرکت ، کل شرکت، شاخه ای از صنعت و غیره) باید مشخص شود، به لحاظ تئوري اغراق و سپس در مراحل بعدی حل شود. کاهش قابل ملاحظه نتیجه مورد نظر و یا حتی از بین بردن تمام گرایش ها و ویژگی های منفی ، در حالی که نگه داشتن و تشدید تمام عوامل مثبت و مفید نيز همزمان رخ دهد.
- نگرش مثبت نسبت به پیچیدگی
به جای ساده سازي ترکیبات و تعاملات پیچیده بهنگام تجزیه و تحلیل یک کار، روش TRIZ اجازه می دهد تا حتی ارتباطات بسیار پیچیده و چند بعدی به وضوح توضیح داده شوند. پیچیدگی کار، خود پیش نیاز پیدا کردن بهترین راه حل است. - در نظر گرفتن الگوهای تکامل
در نظر گرفتنسلسله مراتب و الگو سیستماتیک،توسعه تکاملینهادهاو عواملمتضاد؛نقش مهمی درتجزیه و تحلیل وارزیابیتصمیمات ممکن رابازی ميکند.بیشترمعیارهایتکاملیTRIZمانندسازگاری،کنترل ورخ دادهايدوره ای؛رویکرد سیستماتیک مسئله را كامل ميكند. - ارزیابی ريسكهاي مقدماتي
تصمیم گیری ها و استراتژی ها با استفاده از روش مقدماتي شناسایی خرابی ها تست شده است. قدرت این روش پیدا کردن نقاط ضعف راه حل ارائه شده مدیریت بكمك تلاش سیستماتیک برای “اثبات اشتباه آنها” است. جهت ایجاد مفهوم نارسایی همه منابع موجود در آنها به عمد مورد استفاده قرار ميگيرند. ريسك هاي پنهان یک تصمیم به طور موثر نشان داده شده و می تواند در مراحل بعدي اجتناب شوند. - بهره برداري و گسترش منابع و دانش
كاربرد اصلی دانش و مدیریت ایده، استفاده از دانش شخصی و جمعی در آن واحد، جهت گسترش مرزهای دانش و فراهم کردن صرفه جویی زمان دسترسی به دانش و ایده مي باشد. پایگاه داده TRIZ با هزاران مثال و نمونه، یک پایه محکم برای تأثير مدیریت دانش ارائه می دهد.
فرایند حل مسئله در کسب و کار و مدیریت
در مرحله اول یک مسئله غیر فنی باید از نظر یک تعارض یا تناقض با جنبه های مثبت و منفی شبیه به تناقض های فنی فرموله شود. این تعارض پس از آن می تواند در شرایط فیزیکی عمیق تر تقویت شود. با استفاده از 12 اصل دوگانه نوآوری یا اصول جداسازی برای تعارض عمیق تر می توان بر مشكل غلبه كرد.
مقدار آرمان بدست آمده، بطور قابل توجهی نسبت به راه حل مدیران به خصوص در موارد بحرانی سریع تر و بهتر است. فرایند حل مسئله با مراحل اصلی زیر پیشنهاد می شود: عملکرد و تجزیه و تحلیل تعارض، بسیج منابع، تولید ایده، ارزیابی نتایج و تحلیل ريسك و خطرپذیری مقدماتی
فرایند حل مسائل در کسب و کار و مدیریت
12 اصل دوگانه نوآوری برای کسب و کار و مدیریت
12 اصل دو گانه برای کسب و کار و مدیریت؛ به کاربر در حل و فصل تعارضات و درگیری های سازمانی کمک ميكند. آنها تجربه های فردی و شهود مدیر را گسترش ميدهند و علاوه براين به آنها در تدوین و فرموله كردن سريع چندین روش مختلف برای شرایط دشوار کمک ميكنند.
12 اصل برای حل وظایف سازمانی در کسب و کار و مدیریت
1- ترکیب – جدایی | 2- تقارن – عدم تقارن | 3- همگن – تنوع |
4- افزايش – کاهش | 5- تحرک – بي حرکتی و ثبات | 6- مصرف – احياء |
7- استاندارد سازي – تخصص گرايي | 8- اقدام – واکنش | 9- اقدام به طور مداوم – اقدام مقطعي |
10- اقدام جزئی – اقدام كلي | 11- عمل مستقیم – عمل غیر مستقیم | 12- اقدام اولیه – اقدام متقابل مقدماتی |
مثال كاربردي در زمينه مديريت ارتباطات پرسنل سازمان
در شرکت ها اغلب مشکلات به علت تعارض هاي موجود در ارتباطات بوجود می آیند. به عنوان مثال يك جزء با تكنيك بالا موجب عدم ارتباط بین افراد با شایستگی فنی بالا و ساير کارکنان می شود. كه اين تعارض شخصی، اثر منفی بر بهره وری و شرايط کار دارد. در اینجا چند پیشنهاد با استفاده از اين اصول 12 گانه كه چگونه اقدام به برطرف كردن اين تعارض بكنيم آورده شده است:
اصل 1) ترکیب – جدایی:
جدا سازی فرد از ساير کارکنان برای جلوگیری از تماس مستقیم و سازماندهی یک مشاوره مرکزی
در نظر گرفتن امكان کار در خانه و یا زمان كار قابل انعطاف برای افراد خاص
راه اندازی یک پایگاه داده و یا یک سیستم خبره جهت در دسترس قرار دادن تخصص شخص به دیگران
اصل 2) تقارن – عدم تقارن:
کاهش عدم تقارن در تخصص شرکت؛ با آموزش داخلی و یا استخدام چند کارشناس
اصل 3)همگن – تنوع:
تشویق روانی يكسان و بالا بردن آستانه تحمل همکاران
اصل 4) افزایش – کاهش
کاهش درگيري هاي مستقیم فردي با همکاران و در پروژه ها
اصل 5) تحرک – استواری:
کاهش حوزه حركتي فردي در درون شرکت از طریق ابزارهای سازمانی
اصل 7) استاندارد سازی – تخصصگرایی:
استاندارد سازی دانش شرکت و روش کار، معرفی مدیریت دانش
استفاده از دانش منحصر به فرد (و یا فرد متخصص) برای ساخت سیستم مدیریت دانش و یا بكارگيري آنها جهت سازماندهی سيستم
اصل 8) عمل – عكس العمل:
مدنظر قراردادن یک برنامه هدایت اجتماعی و روان شناختی برای افراد
اصل 9) اقدام به طور مداوم – اقدام مقطعي:
ايفاي نقش فردي تنها در نقش مشورتی و در مراحل خاصی از یک پروژه
اصل 10) اقدام جزئی و مقطعي – اقدام كلي:
کاهش مقدار زمانی که فرد در پروژه ها صرف ميكند
اصل 11) عمل مستقیم – عمل غیر مستقیم:
ارائه یک میانجی یا یک مشاور(بافر) اجتماعی برای افراد در تیم و یا در شرکت
نتيجه گيري و پيشنهاد
پژوهش های اخیر بیانگر این است که TRIZ علاوه بر کاربردهای فنی، منجر به توسعه کاربردهایی در حوزه های غیرفنی نیز شده است. ماتریس تضاد و چهل اصل ابداعی آن در حوزه های مختلفی از جمله تجارت و کسب و کار، مدیریت کیفیت، مدیریت عملیات خدماتی، موضوعات اجتماعی و تولید نرم افزارهای کاربردی بکار گرفته می شود. پژوهش های زیادی نیز نشان دهنده تأثیر TRIZ در بهبود عملکرد و تسریع روند نوآوری در حوزه های مختلف فنی و مدیریتی می باشند. امروزه شرکت ها برای کسب مزایای رقابتی پایدار، از TRIZ به طور گسترده ای استفاده می نمایند در سال های اخیر بیش از 30 درصد سود شرکت های بزرگی همچون Sony، SAMSUNG، Motorola و HP از طریق استراتژی های نوآورانه مبتنی بر TRIZ تأمین شده است، همچنین پژوهشگران آمریکایی TRIZ به این نتیجه رسیده اند که بازگشت سرمایه زیادی در اثر اجرای TRIZ در سازمانها در زمینه های تجاری و مدیریتی حاصل می شود
با توجه به جدید بودن موضوع TRIZ برای سازمان های ایرانی و مطابق بررسی ها و شواهد موجود در مقالات و پژوهش های علمی می توان گفت که تاکنون مورد ثبت شده ای در مقالات و کتب علمی در زمینه استفاده از TRIZ در سازمان ها و مؤسسات خدماتي ایرانی وجود ندارد. كه اين خود يك خلأ تحقيقي و كاربردي مناسب جهت انجام پژوهش هاي كاربردي در اين زمينه مي باشد.
منابع
- TRIZ and Innovation Management, Dr.-Ing. Pavel Livotov, Published in INNOVATOR08/2008 ISSN 1866-4180
- مديريت نوآوري، مركز تحقيقات رايانه اي 1391